Blog van renee

In tegenstelling tot wat vaak gedacht wordt, heeft cohousing geen invloed op het ontvangen van sociale uitkeringen. Bij huisdelen kan dit wel het geval zijn. Omdat we merken dat er nogal wat onduidelijkheid bestaat rond dit thema, zet Samenhuizen vzw een aantal zaken voor je op een rijtje en reiken we mogelijke oplossingen aan.

Cohousing, huisdelen, kangoeroewonen, gemeenschappelijk wonen, flatshare, co-wonen… Wanneer je je verdiept in samenhuizen, lijkt het soms alsof je om de oren geslagen wordt met allerlei termen. We begrijpen dat het niet altijd evident is om in de terminologie je weg te vinden. Samenhuizen (ook wel gemeenschappelijk wonen genoemd) is de overkoepelende term voor woonvormen waarbij de bewoners bepaalde ruimtes met elkaar delen. Om het overzichtelijk te houden gaan we hier verder alleen in op cohousing en huisdelen, en de gevolgen van deze woonvormen voor het ontvangen van een uitkering. Uitleg over de andere vormen van samenhuizen vind je op deze pagina. 

Bij cohousing heeft ieder gezin (dat uit één of meerdere personen kan bestaan) zijn eigen onafhankelijke wooneenheid. Dat betekent dat iedere woning zijn eigen keuken, woonkamer, sanitair, slaapkamers, etc. heeft. Daarnaast zijn er nog gemeenschappelijke voorzieningen op projectniveau, bijvoorbeeld een gemeenschappelijke keuken en eetzaal, woonkamer, gedeelde tuin, etc. Belangrijk: bij cohousing heeft iedere wooneenheid zijn eigen huisnummer en apart adres. Daarom is het geen probleem om als cohousingbewoner sociale uitkeringen te ontvangen. Je word (als alleenstaande) namelijk niet automatisch als samenwonende beschouwd omdat ieder zijn eigen adres heeft. 

Bij huisdelen is dit anders. Verschillende mensen of gezinnen wonen samen in één huis of appartement. De meeste huisdelers hebben enkel een slaapkamer als privéruimte en delen de andere woonfaciliteiten, zoals de keuken, badkamer, toilet, woonkamer, etc. Er is dus geen sprake van een autonome wooneenheden. Het grote verschil met cohousing is dat huisdelers geen aparte adressen hebben. Bij de gemeente staat dus iedereen op hetzelfde adres gedomicilieerd. Hierdoor loop je als huisdeler het risico dat de uitkeringsinstantie je automatisch beschouwd als samenwonende, met een verlaagde uitkering tot gevolg. 

Een beslissing van een uitkeringsinstantie om je als samenwonende te beschouwen, kun je betwisten (en dit gebeurt ook steeds vaker, en met succes). Je dient dan aan te tonen dat je weliswaar met meerdere personen op hetzelfde adres woont, maar toch voldoende autonome huishoudens vormt. In deze blog lees je meer over specifieke uitkeringen (o.a. werkloosheid, leefloon, ziekte, tegemoetkoming voor handicap) en of ze al dan niet een goede combinatie vormen met huisdelen. 

Kortom, of je uitkering het risico loopt verlaagd te worden door te samenhuizen hangt af van aan welke vorm van samenhuizen je doet. Bij samenhuisvormen waarbij iedere wooneenheid zijn eigen aparte adres en huisnummer heeft (zoals o.a. bij cohousing het geval is), loopt je uitkering geen gevaar. Doe je aan een samenhuisvorm waarbij de bewoners geen aparte adressen hebben (zoals bij huisdelen het geval is), dan is er wel een risico om als samenwonende beschouwd te worden. Hiertegen kun je in beroep gaan bij de uitkeringsinstantie. Andere mogelijke pistes zijn het aanvragen van een subnummering bij de gemeente of het inschrijven in het bevolkingsregister onder code 20 of I.T. 140. Hierover vind je meer in deze blog. 

Dag 2 van de Samenhuis brengt ons in Denemarken! Aangezien cohousing in dit land ontstaan is, zijn we natuurlijk opgetogen. We komen aan bij Jernstøberiet (spreek uit als: Jernsteuberijet), de eerste cohousing die we aandoen in Denemarken. Dit nabij Roskilde gelegen woonproject is gehuisvest in een oude staalfabriek. De fabriekshal doet nu dienst als grote gemeenschappelijke ruimte, aan weerszijden daarvan bevinden zich de woningen van de bewoners. Dit geheel is omringd door een grote gemeenschappelijke tuin, maar de bewoners hebben ook privéterrasjes. 

Jernstøberiet bestaat al vrij lang, sinds die jaren ’70. Sommige van de eerste bewoners wonen er nog altijd, maar dit is een kleine minderheid. Anne en Kai zijn een van de initiatiefnemers. Ze kwamen er wonen als gezin met kinderen, maar wonen inmiddels nog slechts met twee. Aan de andere kant zijn er gezinnen die redelijk nieuw in Jernstøberiet zijn komen wonen, maar die een grotere woning zouden kunnen gebruiken, dit creëert frustraties. Het bezoek leert ons vooral dat een rotatiesysteem in een project (men verhuisd intern naar een andere wooneenheid als de gezinssamenstelling verandert) zeer nuttig is en onvrede in de groep kan wegnemen of voorkomen dat mensen moeten verhuizen wegens plaatsgebrek. 

Vervolgens gaan we op pad naar Lyngvang (spreek uit: Luungveng). Dat is een gemeenschappelijk woonproject voor 55+’ers. We werden ontvangen door twee bewoonsters die ons rondleiden door de gemeenschappelijke tuin. In het midden van de tuin staat een gemeenschappelijk paviljoen, de woningen staan aan als een cirkel daaromheen. De bewoners wonen redelijk dichtbij het centrum van Lyngby, wat handig is gezien de gemiddelde leeftijd van de bewoners. 

We hebben de indruk dat in Lyngvang het gemeenschappelijk wonen niet erg leeft. De bewoners doen er weinig samen, er wordt bijvoorbeeld niet op een vaste dag samen gegeten. Dit is verrassend voor een Deens cohousingproject, want andere groepen zweren bij het samen eten. In Lyngvan hangt alles af van het engagement en de goesting van de bewoners, bijvoorbeeld tijdens het wereldkampioenschap voetbal hebben een aantal bewoners samen gekeken. En de bewoners ontmoeten elkaar wel soms informeel onder elkaar, maar niet als groep met alle bewoners. Enkel de maandelijkse vergadering is een ontmoetingsmoment voor iedereen. Hierdoor zien sommige bewoners elkaar heel veel, maar kunnen andere geïsoleerd raken binnen het project en ligt kliekvorming op de loer. 

In mooie, goed ontworpen cohousingprojecten is het niet moeilijk om betoverd te raken door de indrukwekkende architectuur of de sympatieke bewoners. Toch is het belangrijk om daardoor niet teveel afgeleid te raken, omdat we veel kunnen leren uit de soms moeilijke fases die quasi elke groep doorloopt en de drempels waartegen de bewoners aanlopen. Samen eten blijkt cruciaal. 

Ondanks het trieste weer bij vertrek zijn we natuurlijk opgetogen dat we (opnieuw) op Samenhuizenreis gaan! Dit jaar gaan we op pad naar Denemarken en Zweden. De eerste stop onderweg brengt ons bij Wir vom Gut, een redelijk groot (45 woningen en ongeveer 100 bewoners) cohousingproject in een prachtig natuurgebied net buiten Düsseldorf. 

Wir vom Gut is gelegen in een sprookjesachtige, grote vierkantshoeve uit de 18e eeuw met veel charmante elementen uit die tijd, zoals glas-in-lood-ramen, vakwerkmuren en een rieten dak. De groep kon de hoeve drie jaar geleden kopen, nadat de panden eerder dienstdeden als hotel en zorginstelling. De groep heeft enorm veel geluk gehad het pand te kunnen kopen, aan een goede prijs terwijl het in perfecte staat is.  Hierdoor heeft de groep slechts 100.000 euro hoeven besteden aan renovatie en onderhoud voordat men introk. 

Levendige gemeenschappelijke ruimtes

Wir vom Gut is een coöperatie, die eigenaar is van de panden. De bewoners kochten aandelen aan, naar gelang de grootte van hun privé wooneenheid. Wanneer we rondlopen over het terrein zien we dat het om een hele diverse bewonersclub gaat: gezinnen, alleenstaanden, ouderen en ook kinderen.

Opvallend aan Wir vom Gut is het grote aantal gemeenschappelijke ruimtes, die ook zeer levendig en veel gebruikt aandoen. Er is o.a. een eetzaal, grote keuken, naaiatelier, bricolageruimte, gemeenschappelijk paviljoen, gastenkamers, wasruimte. Er wordt drie keer per week samen gegeten in de eetzaal, voor wie daar zin in heeft. Je kunt er al aanschuiven voor een bio-maaltijd voor 3,5€ p.p. 

Niet te vergeten is ook de weidse en groene tuin rondom: Wir vom Gut beschikt over 7,7 hectare grond. Omdat Wir vom Gut omringd wordt door een natuurgebied, zijn de bewoners niet geheel vrij in wat ze met hun tuin doen. Ze mogen bijvoorbeeld geen moestuin beginnen in de tuin. Waarschijnlijk krijgen ze wel verderop een groot stuk land ter beschikking om daar hun moestuin alsnog te verwezenlijken. 

Iedereen draagt bij door iets te doen wat hij graag doet

Om al deze gemeenschappelijke ruimte goed te beheren, is er voor elke ruimte één bewoner aangesteld die deze specifieke ruimte opvolgt. Ook de andere taken zijn verdeeld via werkgroepen. Van iedere bewoner wordt er participatie verwacht, maar dit wordt niet gecontroleerd. In de praktijk doet eigenlijk iedereen iets wat hij/zij graag doet of goed kan. 

De bewonersgroep van Wir vom Gut bruist van de energie: ze zetten veel kleine projectjes op. Zo zijn een aantal bewoners een eigen cateringbedrijf gestart. Ook is de groep begonnen met groepsaankopen van biologische voeding. Verschillende bewoners hebben een eigen praktijk- of bureauruimte gehuurd en ook wordt er aan coworking gedaan. 

Benieuwd? Ga zelf op bezoek bij Wir vom Gut en blijf er een nachtje slapen, de gastenverblijven zijn te boeken via Air Bnb. 

In de serie gekende problemen waar samenhuizers tegenaan kunnen lopen hebben we er hier nog één: huisdelen en tegelijkertijd een uitkering als alleenstaande ontvangen, kan dat eigenlijk? Hierop kunnen we geen eenduidig antwoord geven. Maar wat kan nu wel en wat niet? Samenhuizen vzw lijstte per uitkeringstype voor je op of huisdelen al dan niet een goede match is.

UITKERINGEN VAN FEDERALE INSTANTIES

Werkloosheidsuitkering & huisdelen: Geen goede match, maar...
Als huisdeler zal je automatisch als samenwonend aanzien worden (risico: lagere uitkering). 
Maar: je kan het tegendeel bewijzen met je huurcontract, als je een aparte kamer hebt en je huishouden niet hoofdzakelijk gemeenschappelijk voert (lees: een voldoende autonoom huishouden hebt). 

Ziekte- en invaliditeitsuitkering & huisdelen: Geen goede match, maar…
De eerste zes maanden zal je woonsituatie geen invloed hebben op de hoogte van je uitkering. Daarna zal je als huisdeler als samenwonend aanzien worden (risico: lagere uitkering), tenzij bepaalde zaken het tegendeel aantonen (zoals code zorgwonen in RR, code 20 van gemeenschap in RR). En tenzij je het tegendeel kan bewijzen, dat je een autonoom huishouden voert en dit kan aantonen. Zie meer info in dit document

Tegemoetkoming voor personen met een handicap & huisdelen: Tot 2018 geen goede match → met aangepaste regels vermoedelijk goede match
Er werd naar het inkomen gekeken van je partner of huisgenoten, enkel uitkering wanneer behoeftig.
Er is een wijziging van de regelgeving op komst wat betreft de tegemoetkoming van personen met een beperking die in een kleinschalig wooninitiatief wonen. Tot op heden beschouwt de regelgeving hen als samenwonend, wat nadelig is voor hun tegemoetkoming. Mensen die in een erkende voorziening wonen, worden op dit ogenblik al als alleenstaande beschouwt.

Na overleg met het kabinet Vandeurzen en andere stakeholders, bereidt het kabinet van staatssecretaris Demir een aanpassing voor waarbij personen die samenwonen in kleinschalige initiatieven onder dezelfde categorie zullen vallen als personen die in een collectieve setting verblijven. In afwachting van de aanpassing zal de FOD Sociale Zekerheid deze interpretatie al toepassen. 

De kwestie werd recent toegelicht in het antwoord van minister Vandeurzen op een schriftelijke vraag uit het Vlaams Parlement. Klik hier voor meer info.

Pensioen & huisdelen: Goede match
Er zijn geen gevolgen voor je pensioen.

InkomensGarantie voor Ouderen (IGO) & huisdelen: Geen perfecte match, want...
Als huisdeler zal je het basisbedrag van de bijpassing krijgen, niet het verhoogd bedrag. Zie deze webpagina voor meer info. 

Belastingen & huisdelen: Goede match
Er zijn geen gevolgen voor je belastingen. 

Leefloon & huisdelen: Geen goede match, maar...
Als huisdeler zal je als samenwonend aanzien worden, maar het OCMW beslist bij nader sociaal onderzoek - dat rekening houdt met eventuele financiële voordelen van het samenhuizen - of de huisdeler in kwestie een uitkering krijgt van een samenwonende (risico: lagere uitkering) dan wel dat van een alleenstaande. 

UITKERINGEN VAN VLAAMSE INSTANTIES

Persoonlijk Assistentie Budget (PAB) & huisdelen: Goede match
Er zijn geen gevolgen voor het PAB.

Kinderbijslag & huisdelen: Geen goede match, maar...
Als huisdeler kan je eventuele verhoging van je kinderbijslag wegvallen. Je kan het vermoeden van een feitelijk gezin te vormen weerleggen als je bijvoorbeeld samenhuist met een officieel koppel (wettelijk samenwonend of getrouwd) of je een huurcontract hebt met je huisgenoten. 

Vanuit de praktijk merken we bij Samenhuizen dat de verschillende uitkeringsinstanties zeer verschillend omgaan met het toekennen van uitkeringen aan huisdelers. Bijvoorbeeld het OCMW in gemeente X gaat er misschien soepel mee om en kent wel leefloon van een alleenstaande toe aan huisdelers, terwijl het OCMW van de naburige gemeente Y dat niet doet. Het is daarom zeker nuttig om je op voorhand te informeren bij de lokale afdeling van je uitkeringsinstantie. 

Ben je lid van een vakbond? Vraag hen om advies en of zij contact opnemen met je uitkeringsinstantie. O.a. de vakbond ABVV was betrokken bij verschillende rechtzaken van samenhuizers tegen de RVA om als alleenstaande aanschouwd te worden.

UITZONDERINGEN

Uitzondering 1 – Indien je kamer erkend is als kamerwoning (en dus aan de regels hieromtrent voldoet), wordt je apart gedomicilieerd en loop je  niet het risico om als samenwonend aanzien te worden.

Uitzondering 2 – Zo ook bij de officiële vorm van zorgwonen waarbij een ondergeschikte wooneenheid (en dus aparte nummering) in een eengezinswoning erkend wordt. Bij cohousing, projecten met aparte autonome woningen (de andere grote categorie van gemeenschappelijke woonprojecten), worden ook afzonderlijke adressen toegekend.

Uitzondering 3 – Voor vluchtelingen is er ook een uitzondering gecreëerd onder de vorm van ‘Tijdelijk wonen’.

Uitzondering 4 – Ook lokale reglementen kunnen een kader bieden om uitzonderingen hierop toe te laten, zie hospitawonen te Gent en de ‘kotmadam’-formulier te Leuven.

EXTRA

De gezinssituatie wordt meegenomen in de berekening van het inkomen voor bepaling van bijvoorbeeld kost van de kinderopvang. Dus stel dat een alleenstaande dochter inwoont bij haar ouders, dan wordt de kinderopvang duurder.
Sociaal tarief voor bijvoorbeeld energie/maximumfactuur: hier speelt de gezinssituatie ook een rol.

Meer info en details vind je in het onderzoek van Samenhuizen vzw uit 2015, en van Hogent uit 2017. Ook in onze blauwe Startgids: werkboek voor woongroepen en gemeenschapshuizen, vind je meer info. Nvdr 2019: zie nota Rondetafels 2018-2019 voor meer info.

Deze blog werd geschreven door Sofie. Heb je vragen of (andere) ervaringen met het ontvangen van een uitkering als huisdeler? Laat ons zeker iets weten, we horen graag meer over jouw ervaringen uit de praktijk. 

In samenhuizenkringen is het een gekend probleem: huisdelers domiciliëren zich op hetzelfde adres en vervolgens worden zij door hun gemeente automatisch beschouwd als één gezin. Dit kan weer allerlei nadelige gevolgen hebben voor o.a. sociale uitkeringen. Maar hoe kan je proberen dit te vermijden? We overlopen drie mogelijkheden.

Dankzij een goed geïnformeerde Samenhuizen Academy-deelnemer kwam Samenhuizen vzw te weten dat er nog een andere manier is om te vermijden dat de gemeente waar je woont je huisgenoten en jou aanziet als één gezin. Wanneer je je domiciliëert op een adres waar al iemand ingeschreven staat, val je nu quasi automatisch in de categorie I.T. 141. Dat wil zeggen “lid van het gezin”. Als je bij je inschrijving specifiek vraagt om in de categorie I.T. 140 gezet te worden in plaats van I.T. 141, dan wordt je beschouwd als “refertepersoon van het gezin”.

De gemeente zal misschien wel vragen om bewijs dat jij en je huisgenoten weliswaar op hetzelfde adres wonen, maar toch autonome huishoudens vormen. Dat kan vrij gemakkelijk wanneer er meerdere toegangen en brievenbussen zijn. Op deze website vind je meer achtergrondinfo. Als je kunt aantonen dat je huisgenoten en jij apart boodschappen inkopen of aparte contracten voor energie of internet hebben, kan dat helpen. 

Vergelijkbaar is de mogelijkheid om je in te schrijven bij de gemeente onder code 20. Deze code was aanvankelijk bedoeld voor ‘gemeenschappen’ (o.a. kloostergemeenschappen en militaire instellingen) en tehuizen. Wanneer je onder deze code valt, is iedereen zijn eigen refertepersoon. 

Een andere optie is het aanvragen van een subnummering (a, b, c, etc.). Een welwillende gemeente zal hierin meegaan en mensen die duidelijk niet samenwonen een subnummering toestaan. Wanneer de woning is opgedeeld in verschillende wooneenheden, is dit zelfs je goed recht om een subnummering aan te vragen; de federale overheid heeft de gemeentes zelfs opgelegd dit te doen. 

Het probleem van de gemeente die samenhuizers ziet als samenwonenden stelt zich vooral bij huisdelers en niet bij cohousing. Cohousers hebben immers elk hun eigen wooneenheid en wonen dus op verschillende adressen. De tips die hierboven staan geven geen garantie, we horen bij Samenhuizen helaas af en toe dat gemeentes niet erg meewerken. Ben je een huisdeler en heb je (andere) ervaringen met domiciliëring met code I.T. 140 of code 20 bij de gemeente? Laat ons iets weten. 

Domiciliëring bij de gemeente en het ontvangen van een uitkering als alleenstaande zijn twee zaken die los van elkaar staan. In deze blog vind je meer over huisdelen & sociale uitkeringen als alleenstaande