Door renee op
Gisteren was het de dag van de mantelzorger. Een goede reden voor Samenhuizen vzw om de zorgwoning nog eens in de schijnwerpers te zetten, want deze woonvorm kan mantelzorg vergemakkelijken. Maar wat is dat nu precies, een zorgwoning? En waarom zou je er (niet) aan beginnen?
Mensen leven wereldwijd steeds langer door de stijgende welvaart en de verbeterde gezondheidszorg. In België komt daar nog bij dat de gezinnen steeds kleiner worden en de bevolking vergrijst. Met z’n allen hebben we daardoor vaker hulp nodig van anderen om ons heen - om een boodschap te doen, te helpen met koken, samen naar de dokter te gaan, etc. Als het om hulp in een vrijwillig kader gaat, noemen we dit mantelzorg. Naast ouderen zijn er nog een aantal kansengroepen die sowieso vaker mantelzorg nodig hebben, zoals zieken, mensen met een beperking of psychiatrische problematiek.
We hebben steeds vaker mantelzorg nodig
Mensen die hulpbehoevend zijn of in de toekomst zullen worden willen steeds vaker niet naar de traditionele hulpinstanties zoals een woonzorgcentrum of klassieke instelling. Ook is er in veel gevallen geen plaats. Verschillende samenhuisprojecten springen daarom in op deze maatschappelijke vraag en voorzien woningen voor hulpbehoevenden in hun project. Voorbeelden hiervan zijn Project Samenhuizen (Brussel), De Okelaar (Meise), Wijg & Co (Leuven) en nog vele anderen.
Op kleinere schaal kan een zorgwoning uitkomst bieden. Een zorgwoning is een gewone eengezinswoning waarbij er tussen de bewoners een zorgrelatie bestaat. Dit kan bijvoorbeeld een gezin zijn, waarbij de grootouders in hetzelfde huis wonen. Of ouders waarvan de volwassen kinderen met een beperking thuis blijven wonen. Er hoeft zelfs niet eens een familierelatie te zijn tussen de bewoners, zolang er maar een zorgrelatie bestaat.
Wist je dat…
… Je geen vergunning nodig hebt om je woning om te vormen tot een zorgwoning?
… Je ook aan zorgwonen kunt doen met mensen die geen familie van je zijn?
… Verschillende BV’s aan kangoeroewonen doen, waaronder Bart De Wever en Hilde Crevits?
… Het omvormen van je woning naar een zorgwoning grote voordelen heeft?
Vaak worden kangoeroewonen en zorgwonen als synoniemen van elkaar gebruikt. Toch zijn er verschillen: kangoeroewonen is een overkoepelende term voor gemeenschappelijke woonvormen binnen een een- of meergezinswoning waarbij er een zorgrelatie bestaat. Daarbinnen is zorgwonen de enige vorm van kangoeroewonen die erkend is door de Vlaamse overheid, dit heeft een aantal voordelen (zie verderop).
In principe kan iedere woning namelijk omgevormd worden tot een zorgwoning. Je hoeft namelijk alleen de woning aan te melden als zorgwoning bij je Stad of gemeente. Er zijn dus geen vergunningen voor nodig, behalve als je verbouwingen wilt ondernemen die altijd een vergunning vereisen. Wel moet de zorgwoning aan een aantal eisen voldoen, hieronder de belangrijkste:
- In de hoofdwoning is er een ondergeschikte woning die maximum een derde van het totale bouwvolume uitmaakt
- Maximum twee van de bewoners zijn zorgbehoevend en/of zijn 65 jaar of ouder
- De hoofdwoning en ondergeschikte woning zijn beide eigendom van dezelfde eigenaar(s)
- De ondergeschikte wooneenheid vormt fysiek één geheel met de hoofdwoning
- De zorgbehoevende persoon / personen mogen in de hoofdwoning of in de ondergeschikte woning wonen
Zie de website van de Vlaamse overheid voor een volledig overzicht.
Het grote voordeel van een erkenning als zorgwoning is dat de bewoners als aparte huishoudens gezien worden. Dat heeft als gevolg dat als één van de bewoners een sociale uitkering krijgt, deze niet als samenwonende gezien wordt en dus ook niet op de uitkering gekort wordt (enkel als aan de meldingsplicht voldaan wordt). Ook zijn er geen specifieke vereisten qua voorzieningen aan de ondergeschikte woning, in feite kan een privéslaapkamer al doorgaan als "ondergeschikte woning".
Zorgwoning: levert tijdswinst op en gaat eenzaamheid tegen
Daarnaast zijn er natuurlijk ook veel maatschappelijke voordelen: mantelzorg opnemen voor iemand wordt gemakkelijker als deze in hetzelfde huis woont. Het risico op vereenzaming – groot probleem onder ouderen en mensen met een beperking – wordt sterk verkleind als je samen in een zorgwoning woont. Ook kan samenhuizen in een zorgwoning tijdswinst opleveren. Denk maar aan opa en oma die al gemakkelijk een oogje in het zeil houden bij de kleinkinderen, terwijl de ouders de boodschappen voor heel het gezin doen.
Toch zijn er ook nadelen aan zorgwonen. De interpretatie die de Vlaamse overheid hanteert is vrij strikt. De leeftijdsgrens voor de bewoners werd onlangs verhoogd van 60 naar 65. En een tinyhouse in de tuin gebruiken als ondergeschikte wooneenheid kan niet binnen deze definitie, omdat de hoofdwoning en ondergeschikte woning dan niet één fysiek geheel vormen. Wanneer je aanpassingen doet aan je huis om de ondergeschikte wooneenheid te verfraaien, kan het kadastraal inkomen van de woning stijgen, wat weer gevolgen heeft voor de belastingen.
Daarnaast is samenhuizen en dus ook zorgwonen niet voor iedereen. Niet iedereen wil met bijvoorbeeld zijn ouders onder één dak samenwonen. Samenwonen in een zorgwoning en bij uitbreiding alle vormen van samenhuizen vergen aanpassings- en inlevingsvermogen. Toch kan het een oplossing bieden voor prangende vragen (mantelzorg, passende woonruimte voor ouderen, mensen met een beperking etc.) en maatschappelijke problemen zoals eenzaamheid. De regulering van zorgwonen zorgt ervoor dat dit kan zonder dat de bewoners benadeeld worden in verband met sociale uitkeringen.
