Door renee op
Neem een aantal tot de verbeelding sprekende locaties in een dynamische stad met een geschiedenis van experimentele woonvormen. Voeg er een honderdtal experts uit het cohousingveld en geïnteresseerden aan toe en wat krijg je dan? Juist, de Berlin ExperimentDays17.
De organisatoren van de ExperimentDays17 – Urbamonde, id22 en Stiftung Trias – hadden pech; vlak voor het begin van het evenement was er een stevige storm over Duitsland geraasd. Als gevolg lag het halve land plat: vluchten werden afgelast, treinen afgeschaft, metrolijnen onderbroken. Een deel van de sprekers en bezoekers kon daardoor Berlijn niet bereiken, maar de mensen die er wèl raakten, waren des te enthousiaster.
Oost-Europese plantrekkers
Tijdens de eerste ronde tafelgesprekken blijkt al snel dat Oost-Europa een inhaalslag aan het maken is; verschillende delegaties uit Polen, Hongarije, Slovenië, Servië en Kroatië zijn hard aan de weg aan het timmeren om er de eerste gemeenschappelijke woonprojecten op te zetten. Daarbij ondervinden ze wat tegenwind, want ook in Oost-Europa moeten de politici, beleidsmakers en bankiers wennen aan het feit dat groepen mensen willen samenwonen. In dit deel van Europa denken veel mensen bij gemeenschappelijk wonen in eerste instantie terug aan de communistische periode, waarin mensen vaak in communestijl woonden zonder dat ze er zelf voor gekozen hadden.
Gelukkig blijken de Oost-Europese aanwezigen over veel enthousiasme en pioniersmentaliteit te beschikken. Ze wachten niet tot de overheden met regelgeving komen, maar gaan gewoon van start. En willen de banken geen leningen geven? Richt dan toch je eigen coöperatieve en ethische bank op (ja echt, er was een aanwezige die dit effectief gedaan heeft) – en nog vele andere innovatieve ideeën.
Coöperaties zeer ingeburgerd in Duitsland
Duitsland is het land van de coöperaties. De eerste ontstonden er al vroeg in de 19e eeuw en ook vandaag is dit een bij het publiek ingeburgerde vennootschapsvorm. Veel Duitse woongemeenschappen zijn wooncoöperaties. Dat is een afgeleide versie van de ‘gewone’ coöperatie, in België bestaat deze vennootschapsvorm (nog?) niet. De wooncoöperatie is meestal de eigenaar van de grond en/of de gebouwen, waaraan de huurders huur betalen. Vaak zijn de huurders ook coöperant. De wooncoöperatie staat ook in voor het onderhoud en reparaties.
De wooncoöperatie is een succesvolle formule blijkbaar: de verschillende woongemeenschappen die we bezochten tijdens de ExperimentDays17 – Spreefeld, Ufafabrik en Miethäusersyndikat – waren wooncoöperaties. Enkel Teepeeland is geen coöperatie. Teepeeland ontstond nadat verschillende mensen in zelfgebouwde tenten gingen wonen op een verlaten industrieterrein. Vanwege deze ontstaansgeschiedenis kiezen de bewoners van Teepeeland er bewust voor om zich niet te organiseren in een coöperatie of andere vennootschapsvorm.
Er is een schril contrast tussen de zelfbouwsels van Teepeeland enerzijds en de strakke gebouwen van Spreefeld anderzijds, de twee woongemeenschappen liggen naast elkaar op dezelfde oever van de Spree. Spreefeld is een ecologische woongemeenschap die bestaat uit drie verschillende flatgebouwen met een grote gemeenschappelijke tuin er omheen. Er wonen ongeveer 150 mensen op de verdiepingen, op de begane grond bevinden zich winkels, kantoorruimtes, een kinderdagverblijf en de gemeenschappelijke ruimte.
Wisselende gezinssamenstellingen: hoe ga je ermee om?
Een van de terugkomende kwesties tijdens de ExperimentDays17 was woonflexibiliteit: hoe ga je om met gezinssamenstellingen die wisselen? Mensen krijgen soms een nieuwe partner en kinderen of de relatie loopt stuk en de kinderen gaan het huis uit. Vroeger toen de huizenprijzen lager waren, wilden mensen om op alle scenario’s voorbereid te zijn zo groot mogelijk wonen. Vandaag is dit vaak niet meer betaalbaar en zijn we ons er meer van bewust dat (te) groot wonen ook nadelen heeft qua onderhoud, milieu en ruimtelijke ordening, etc. Hoe kun je flexibel wonen zonder groot te wonen? Er zijn verschillende opties.
In Spreefeld zijn de binnenmuren van lichtere kwaliteit, waardoor de muren gemakkelijker kunnen worden aangepast aan nieuwe situaties. De bewoners van een van de clusters overwegen op dit moment bijvoorbeeld om een deel van de gemeenschappelijke ruimte op te offeren voor een gezin dat een baby gekregen heeft, maar geen slaapkamer meer over heeft. In andere coöperaties zoals bijvoorbeeld La Borda in Barcelona kunnen de bewoners gevraagd worden te ruilen van wooneenheid. Dit staat ook in hun contract.
Verder blijft er vraag naar compacte, innovatieve woningen die gemakkelijk moduleerbaar of aanpasbaar zijn. Containerwoningen, Skilpods, Tiny Houses en andere modulaire woningen kunnen een oplossing vormen, maar voldoen vaak niet aan de bestaande wetgeving. Maar er is hoop: zoals de Vlaamse proefomgeving voor experimentele woonvormen toont staat ook de overheid steeds meer open voor plantrekkerij als het over wonen gaat.
